Ο διαβήτης τύπου 1 ή νεανικός διαβήτης ή ινσουλινοεξαρτώμενος εμφανίζεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού (που κανονικά καταπολεμάει «ξένους εισβολείς», όπως ιούς και βακτήρια) καταστρέφει τα κύτταρα του παγκρέατος (β-κύτταρα) που παράγουν την ινσουλίνη με αποτέλεσμα να παρατηρείται πλήρης ανεπάρκεια της χρήσιμης αυτής ορμόνης.
Κατανοώντας τον ρόλο της ινσουλίνης
Η ινσουλίνη εκκρίνεται στο πάγκρεας σε πολύ μικρές ποσότητες. Όταν καταναλώνεις ένα γεύμα, ο οργανισμός το μετατρέπει σε ενέργεια, δηλαδή σε γλυκόζη. Η γλυκόζη διεγείρει το πάγκρεας, ώστε να εκκρίνει την απαραίτητη ποσότητα ινσουλίνης που απαιτείται για να διαχειριστεί τον όγκο εκείνου του συγκεκριμένου γεύματος.
Ο πρωταρχικός ρόλος της ινσουλίνης είναι να βοηθήσει να μετακινηθούν ορισμένα θρεπτικά συστατικά – και ειδικά το σάκχαρο – μέσα στα κύτταρα των ιστών, αφού τα κύτταρα χρησιμοποιούν το σάκχαρο μαζί με άλλα θρεπτικά στοιχεία των τροφών ως πηγή ενέργειας για να λειτουργήσουν.
Η ποσότητα του σακχάρου στο αίμα μειώνεται αμέσως μόλις εισχωρήσουν στο αίμα. Κανονικά, αυτό δίνει το σήμα στα βήτα κύτταρα του παγκρέατος να μειώσουν την έκκριση ινσουλίνης, ώστε να μην αναπτύξεις υπογλυκαιμία (χαμηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα). Ωστόσο, όταν ένα άτομο πάσχει από διαβήτη τύπου 1, η καταστροφή των βήτα κυττάρων αποσυντονίζει ολόκληρη τη διαδικασία.
Στα άτομα με διαβήτη τύπου 1, το σάκχαρο δεν μετακινείται μέσα στα κύτταρα επειδή δεν υπάρχει διαθέσιμη ινσουλίνη. Ως αποτέλεσμα, η γλυκόζη συσσωρεύεται στο αίμα, αντί να τροφοδοτήσει τα κύτταρα κι αυτά μένουν χωρίς θρεπτικά στοιχεία αναγκάζοντας άλλα συστήματα του οργανισμού να προσφέρουν την απαραίτητη ενέργεια για να επιτελέσει το σώμα σημαντικές λειτουργίες. Ως συνέπεια, η αυξημένη συγκέντρωση γλυκόζης επιφέρει:
• Αφυδάτωση. Η συσσώρευση γλυκόζης στο αίμα προκαλεί αυξημένη ούρηση σε μια προσπάθεια του οργανισμού ν’ απαλλαχτεί από την περίσσια σακχάρου στο αίμα. Όταν, λοιπόν, τα νεφρά χάνουν τη γλυκόζη μέσα από τα ούρα, χάνεται μαζί μια μεγάλη ποσότητα νερού, προκαλώντας αφυδάτωση.
• Απώλεια βάρους. Η απώλεια γλυκόζης μέσω των ούρων ισούται με απώλεια θερμίδων που παρέχουν ενέργεια, γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι με υψηλά επίπεδα γλυκόζης χάνουν βάρος (η αφυδάτωση συμβάλλει επίσης στην απώλεια βάρους).
• Διαβητική κετοξέωση. Χωρίς ινσουλίνη και με τα κύτταρα σε κατάσταση νηστείας, ο οργανισμός αρχίζει να διασπά λιποκύτταρα παράγοντας, ως συνέπεια, όξινα χημικά συστατικά που ονομάζονται κετόνες και που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν ενέργεια. Τα επίπεδα των κετόνων αρχίζουν έτσι σιγά σιγά να συσσωρεύονται στο αίμα προκαλώντας αυξημένη οξύτητα, ενώ παράλληλα το συκώτι απελευθερώνει την αποθηκευμένη γλυκόζη για να βοηθήσει τη διεργασία. Σε αυτό το σημείο, επειδή χωρίς την ινσουλίνη ο οργανισμός δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τη γλυκόζη, παρατηρείται τελικά μεγαλύτερη συγκέντρωση σακχάρου στο αίμα. Ο συνδυασμός υπερβολικής ποσότητας γλυκόζης, αφυδάτωσης και συγκέντρωσης οξέων, είναι γνωστός ως κετοξέωση και μπορεί ν’ απειλήσει τη ζωή του ατόμου σε περίπτωση που δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα.
• Βλάβη στον οργανισμό. Σε βάθος χρόνου, οι μεγάλες ποσότητες γλυκόζης στο αίμα επιφέρουν βλάβες στα νεύρα και στα μικρά αιμοφόρα αγγεία των ματιών, στα νεφρά, και στην καρδιά, θέτοντας το άτομο σε κίνδυνο αθηροσκλήρωσης των μεγάλων αρτηριών, μια κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακό επεισόδιο και εγκεφαλικό.
Που οφείλεται, ποιοι κινδυνεύουν και ποια τα συμπτώματα του διαβήτη τύπου 1;
Ποιοι κινδυνεύουν να εμφανίσουν διαβήτη τύπου 1;
Παρότι η ασθένεια συνήθως παρουσιάζεται για πρώτη φορά σε άτομα κάτω των 20 ετών, οποιοσδήποτε μπορεί να προσβληθεί από διαβήτη τύπου 1. Υπόλογίζεται ότι ο νεανικός διαβήτης πλήττει το 5% περίπου του πληθυσμού, γεγονός που κάνει την ασθένεια σχετικά σπάνια. Πλήττει συνηθέστερα τις λευκές φυλές συγκριτικά με τις έγχρωμες και παρουσιάζεται εξίσου σε άνδρες και γυναίκες.
Πού οφείλεται ο νεανικός διαβήτης;
Δυστυχώς, δεν είναι πλήρως γνωστοί όλοι οι παράγοντες που οδηγούν σε διαβήτη τύπου 1, παρότι η προδιάθεση στην ασθένεια είναι κληρονομική.
Οι ειδικοί πιστεύουν (χωρίς απόλυτη βεβαιότητα) ότι σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της ασθένειας παίζει το περιβάλλον, αφού απ’ ότι φαίνεται ο διαβήτης τύπου 1 παρουσιάζεται όταν μια τοξίνη ή ένας ιός δώσει κατά λάθος το έναυσμα στο ανοσοποιητικό σύστημα να επιτεθεί στο πάγκρεας και να καταστρέψει τα β-κύτταρα, σε σημείο που να είναι ανίκανα να παράγουν επαρκή ινσουλίνη. Τα περισσότερα άτομα που πάσχουν από διαβήτη τύπου 1 εμφανίζουν σημάδια κυτταρικής καταστροφής, που ονομάζονται αυτοαντισώματα, σε ποσοστό 85% – 90% όταν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα είναι υψηλά.
Επειδή είναι αυτοάνοση ασθένεια, ο διαβήτης τύπου 1 μπορεί να εμφανιστεί μαζί με άλλες αυτοάνοσες ασθένειες όπως ο υπερθυρεοειδισμός λόγω της νόσου του Grave, ή την κατά τόπους απώλεια χρωστικής του δέρματος ως συνέπεια της λεύκης.
Τα συμπτώματα του διαβήτη τύπου 1
Τα συμπτώματα του διαβήτη τύπου 1 είναι συνήθως ελαφρά, αλλά μπορούν γίνουν σοβαρότερα, εφ’ όσον δεν αντιμετωπίστεί η νόσος. Στα πιο συχνά αναφέρονται τα εξής:
• Έντονη δίψα
• Αυξημένη πείνα (ειδικά μετά το φαγητό)
• Ξηροστομία
• Ναυτία και περιστασιακός εμετός
• Κοιλιακός πόνος
• Συχνοουρία
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους (ακόμη κι αν τρως και αισθάνεσαι πεινασμένη)
• Κόπωση (αίσθηση κούρασης και αδυναμίας)
• Θολή όραση
• Βαριά και δύσκολη αναπνοή (αναπνοή τύπου Kussmaul)
• Συχνές λοιμώξεις του δέρματος, της ουροποιητικής οδού ή του κόλπου
Τα σημάδια του υψηλού κινδύνου διαβήτη τύπου 1 περιλαμβάνουν:
• Τρέμουλο και σύγχυση
• Γρήγορη αναπνοή
• Φρουτώδης οσμή της ανάσας
• Κοιλιακό πόνο
• Απώλεια συνείδησης (σπάνια)
Πως εμφανίζονται τα συμπτώματα, πως είναι η ζωή με το διαβήτη και ποια η θεραπεία του
Πως εμφανίζονται τα συμπτώματα του νεανικού διαβήτη
Τα συμπτώματα του διαβήτη τύπου 1 συνήθως εξελίσσονται γρήγορα – από λίγες μέρες σε εβδομάδες – εξαιτίας των επιπέδων γλυκόζης του αίματος που ανεβαίνουν πάνω από τα φυσιολογικά όρια (υπεργλυκαιμία). Τα αρχικά συμπτώματα, που μπορεί να παραβλεφθούν σε περίπτωση που το άτομο πέρασε πρόσφατα κάποια ίωση, περιλαμβάνουν:
• συχνοουρία, η οποία ίσως γίνεται πιο αισθητή τη νύχτα. Ορισμένα μικρά παιδιά που έχουν μάθει να χρησιμοποιούν την τουαλέτα, μπορεί ν’ αρχίσουν να βρέχουν το κρεβάτι τους κατά τον μεσημεριανό ή νυχτερινό ύπνο.
• υπερβολική δίψα και ξηροστομία.
• απώλεια βάρους.
• αυξημένη πείνα (πιθανόν).
Ορισμένες φορές, προτού το άτομο αντιληφθεί ότι κάτι δεν πάει καλά, τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα έχουν ήδη αυξηθεί υπερβολικά. Λόγω της έλλειψης διαθέσιμης ινσουλίνης, τα κύτταρα του σώματος είναι ανίκανα να προμηθευτούν το σάκχαρο (γλυκόζη) που χρειάζονται ως ενέργεια με αποτέλεσμα το σώμα ν’ αρχίζει να διασπά λίπος και μυς για ν’ αντλήσει ενέργεια. Όταν το λίπος χρησιμοποιείται σαν ενέργεια, παράγονται κετόνες – ή αλλιώς λιπαρά οξέα – που εισχωρούν στην κυκλοφορία του αίματος προκαλώντας μια χημική αστάθεια που ονομάζεται διαβητική κετοξέωση. Πρόκειται για μια κατάσταση που μπορεί ν’ απειλήσει τη ζωή του ατόμου.
Τα συμπτώματα της κετοξέωσης είναι:
• ερεθισμένο, ζεστό, ξηρό δέρμα
• απώλεια όρεξης, κοιλιακός πόνος και εμετός
• έντονη φρουτώδης ανάσα
• γρήγορη, βαθιά αναπνοή
• νευρικότητα, ζαλάδα, δυσκολία ξυπνήματος, σύγχυση ή κώμα.
Η ζωή με τον διαβήτη τύπου 1
Πολλοί άνθρωποι που πάσχουν από διαβήτη τύπου 1 ζουν μια υγιή ζωή με μεγάλο προσδόκιμο. Το κλειδί βρίσκεται στη διατήρηση των επιπέδων γλυκόζης του αίματος μέσα σε αποδεκτά πλαίσια, κυρίως με προγραμματισμό των γευμάτων, γυμναστική και τη θεραπεία με ινσουλίνη. Όλοι οι ασθενείς διαβήτη τύπου 1 πρέπει να κάνουν ενέσεις ινσουλίνης για να διατηρούν υπό έλεγχο τη γλυκόζη στο αίμα τους.
Επίσης, είναι απαραίτητο να παρακολουθούνται από γιατρό με εξειδίκευση στο διαβήτη (τουλάχιστον κάθε τρίμηνο) και να κάνουν εξετάσεις, αν δεν υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα, μία φορά το χρόνο (αιματολογικές, έλεγχος ματιών, νεφρών και κάτω άκρων).
Υπάρχει οριστική θεραπεία για το διαβήτης τύπου 1;
Προς το παρόν δεν υπάρχει οριστική αντιμετώπιση. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με μεταμόσχευση ολόκληρου του παγκρέατος ή των νησιδίων του. Όμως, ακόμη και σήμερα υπάρχουν αυστηρές προϋποθέσεις και περιορισμοί και γι’ αυτό δεν είναι θεραπεία ρουτίνας. Οι εξελίξεις, όμως, προχωρούν και αυτή τη στιγμή γίνονται μελέτες που αφορούν τη χορήγηση κάποιων εμβολίων με στόχο να τροποποιήσουν την άμυνα του οργανισμού ή τη χορήγηση βλαστοκυττάρων προκειμένου να φτιαχτούν ινσουλινοπαραγωγά κύτταρα. Μέχρι όμως να ολοκληρωθούν οι έρευνες, η αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου Ι γίνεται αποκλειστικά και μόνο με χορήγηση ινσουλίνης.
Τι ισχύει για την πρόληψη του ενανικού διαβήτη
Επίσης, δεν υπάρχουν τρόποι πρόληψης του διαβήτη τύπου 1 αλλά διάφορες έρευνες αναζητούν τρόπους πρόληψης σε άτομα με μεγαλύτερη προδιάθεση. Όσοι έχουν ένα γονιό ή έναν αδερφό/αδερφή με διαβήτη τύπου 1 και προτίθενται να συμμετάσχουν σε παρόμοιες έρευνες, θα πρέπει ν’ απευθυνθούν στο γιατρό τους. Επίσης, μπορούν να ζητήσουν να εξεταστούν για αντισώματα νησιδιακών κυττάρων (ICA, islet cell antibodies) γιατί αν έχουν αυτά τα αντισώματα τότε έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν διαβήτη.
Πρόλαβε τις επιπλοκές του νεανικού διαβήτη: Τα άτομα με διαβήτη τύπου 1 μπορούν να προλάβουν ή να καθυστερήσουν την εξέλιξη των επιπλοκών της ασθένειας διατηρώντας τη γλυκόζη στο αίμα μέσα σε φυσιολογικά πλαίσια. Θα πρέπει επίσης να κάνουν συστηματικά τσεκ απ για την έγκαιρη ανεύρεση των ενδείξεων των επιπλοκών, οι οποίες όταν αντιμετωπιστούν σε αρχικό στάδιο, μπορούν να σταματήσουν, να επιβραδύνουν ή ακόμη και ν’ αντιστραφούν.