Η σημασία της σειράς γέννησης στη διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός παιδιού υπογραμμίστηκε για πρώτη φορά από τον Αυστριακό ψυχολόγο Alfred Adler. Ο Michael Grose, της σχολής του Adler, ειδικός στη γονική συμβουλευτική και συγγραφέας του Why First-borns Rule the World and Last-borns Want to Change It (£12.99, Random House), εξηγεί: «Από τη στιγμή που γεννιόμαστε βρισκόμαστε σε μια δαρβινική πάλη για να εξασφαλίσουμε μερίδιο από τις περιορισμένες προμήθειες της οικογένειας σε χρόνο, αγάπη και τρυφερότητα». Μέσα από την ανθρώπινη εξέλιξη, η σειρά γέννησης καθόρισε το ποιος κληρονομεί τη δύναμη (ο πρωτότοκος) και ποιον στέλνουν στον πόλεμο (ο νεότερος που θεωρούνταν ‘εφεδρικός’).
Η προσωπικότητα των παιδιών ανάλογα με τη σειρά γέννησης
Στατιστικά, τα πρωτότοκα παιδιά παρουσιάζουν μικρότερη θνησιμότητα στη βρεφική ηλικία, αρρωσταίνουν δυσκολότερα και ως ενήλικες έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπαραχθούν. Αποτελούν για τους γονείς κάτι σαν «τυχερό χαρτί», ενώ η γέννησή τους αναμένεται με ανυπομονησία και τα πρώτα τους βήματα, λογάκια και τα πάντα γιορτάζονται με ιδιαίτερη χαρά. «Τα χαρακτηριστικά πρωτότοκα αναζητούν πάντα την αποδοχή», λέει ο Grose, ενώ συνήθως πιστεύεται ότι είναι ενσυνείδητα και με έμφυτη τάση προς την επιτυχία. Μια μελέτη σε νορβηγούς που γεννήθηκαν μεταξύ 1912 και 1975 βρήκε ότι οι επιτυχίες στον τομέα της μόρφωσης ήταν υψηλότερες στα πρωτότοκα παιδιά και μειώνονταν καθώς συνέχιζε η σειρά γέννησης των παιδιών, παρά μια μικρή διαφορά στον δείκτη νοημοσύνης. Σύμφωνα με τον Grose, ο νομικός κλάδος σφύζει από πρωτότοκα παιδιά ενώ οι παγκόσμιοι ηγέτες είναι στην συντριπτική πλειοψηφία τους τα πρώτα παιδιά της οικογένειας.
Από την άλλη, βέβαια, τα πρωτότοκα είναι τα πρώτα που χάνουν την αποκλειστικότητα των γονιών και γι’ αυτόν τον λόγο πιστεύεται ότι είναι αγχώδη, με έντονο συναισθηματισμό, αμυντικά κι επιρρεπή σε ξεσπάσματα ζήλειας.
Τί γίνεται, λοιπόν, με το μεσαίο παιδί; Σύμφωνα με τη δαρβινική θεωρία, τα μεσαία παιδιά είναι εκείνα με τη μεγαλύτερη απώλεια, αφού δεν είναι ούτε τα πιο πολύτιμα και ικανά μεγάλα, ούτε τα πιο ευάλωτα μικρά. Στα παιδιά με μεσαία σειρά γέννησης η δύναμη κρύβεται στο γνώρισμά τους να μαθαίνουν να είναι πιο ευέλικτα και κοινωνικά, να συμβιβάζονται και να χτίζουν συμμαχίες. «Τα μεσαία παιδιά τείνουν να είναι πιο ήρεμα», λέει ο Grose.
Τα μικρότερα αδέρφια, από την άλλη, έχουν την τάση να αμφισβητούν την τάξη των πραγμάτων και να αναπτύσσουν μια «επαναστατική προσωπικότητα». Πολλά επιλέγουν έναν εντελώς διαφορετικό δρόμο από τα αδέρφια τους προκειμένου να αποφύγουν τον ευθύ ανταγωνισμό. Τα τελευταία παιδιά στη σειρά γέννησης είναι τα μωρά της οικογένειας και μεγαλώνουν περιμένοντας από τους άλλους να αναλάβουν την ευθύνη. «Δεν είναι οι ‘εθελοντές’ της ζωής και συνήθως βάζουν τους άλλους μπροστά», λέει ο Grose.
Μάθε τι έχουν περισσότερο ανάγκη τα παιδιά ανάλογα με τη σειρά γέννησής τους…
Γνωρίζοντας καλύτερα τα γνωρίσματα της προσωπικότητας ενός παιδιού, όπως αυτά προδιαγράφονται από τη σειρά γέννησης του είναι πιο εύκολο να είσαι ένας καλός γονιός. Ο Michael Grose συμβουλεύει:
- Μοναχοπαίδι
Εδώ δεν υπάρχει θέμα με τη σειρά γέννησης, αλλά με την αποκλειστικότητα στην προσοχή και όχι μόνο. Το μοναχοπαίδι έχει ανάγκη να βιώσει την παιδική ηλικία χωρίς τα βάρη των ενηλίκων ή τις προσδοκίες των γονιών του. Χρειάζεται να συμμετέχει σε δραστηριότητες με συνομήλικους και να ενθαρρύνεται να μοιράζεται, πχ. προτείνοντάς του να χαρίσει τα παιχνίδια του όταν μεγαλώσει. Κάτι άλλο που θα το ευεργετήσει είναι ένα κατοικίδιο με το οποίο θα μάθει την αξία της φροντίδας. Είναι καλό να κοιμάται σε φίλους για να μάθει ότι δεν μπορεί να γίνεται πάντα το δικό του.
- Πρωτότοκο
Τα πρώτα στη σειρά γέννησης παιδιά είναι ενσυνείδητα και παίρνουν τη ζωή στα σοβαρά. Άρα, η βοήθεια που χρειάζονται είναι για να μάθουν να χαλαρώνουν και να μην ψάχνουν διαρκώς για τα λάθη. Η υπερβολική κριτική, η ασφυκτική προστασία και η πίεση για επιτυχία δεν τους κάνει καλό. Γι’ αυτό, οι επιπρόσθετες ευθύνες τους θα πρέπει να εξισορροπούνται με κάποια επιπλέον προνόμια, όπως πχ. να πάνε για ύπνο λίγο πιο αργά.
- Μεσαίο παιδί
Τα μεσαία στη σειρά γέννησης παιδιά, επειδή συνήθως αισθάνονται «στριμωγμένα», καλό είναι να περνούν κάποιο χρόνο μόνα με τους γονείς τους. Είναι σημαντικό να ενθαρρύνονται σε ό, τι είναι ξεχωριστό για αυτά, παρά να κατευθύνονται προς τον ίδιο δρόμο με τα άλλα αδέρφια του. Είναι καλύτερο να αποφεύγεται η σύγκριση με τα μεγαλύτερα αδέρφια για να μην λειτουργήσει αποθαρρυντικά.
- Τελευταίο παιδί
Για τα τελευταία στη σειρά γέννησης παιδιά οι γονείς τους θα πρέπει να φροντίζουν να μην τα κακομάθουν και να μην τα μεταχειρίζονται σαν μωρό. Τα τελευταία παιδιά έχουν ανάγκη από ανάληψη ευθυνών και πειθαρχία όσο και τα αδέρφια τους. Αν τα μεγαλύτερα αδέρφια συμμετέχουν σε μια δουλειά, τότε και στα τελευταία θα πρέπει να αναθέτεται κάτι. Είναι απαραίτητο να αφήνονται να ανοίξουν τα φτερά τους και μην γίνονται αντικείμενο υπερπροστασίας.