Είναι εγωισμός ή εγωκεντρισμός αυτό που σε διακρίνει; Ο εγωισμός μας απαλλάσει από ανεπιθύμητα «ναι», από αδιέξοδες σχέσεις, από εργασιακές συνθήκες που απειλούν την αξιοπρέπεια μας. Στη σωστή δόση ο εγωισμός προστατεύει την ευτυχία μας. Σε υπερβολική δόση γίνεται εγωκεντρισμός και τότε τα πράγματα διαφέρουν…
Ο εγωισμός μας είναι στο peak στην βρεφική ηλικία. Θες καλύτερη απόδειξη από το επίμονο κλάμα ενός μωρού, που δεν σταματά παρά μόνο όταν αποκτήσει αυτό που θέλει; Τα παιδιά δεν ενδιαφέρονται για το πώς νιώθουν οι άλλοι, παρά μόνο όταν φθάσουν στην ηλικία των 6-7 ετών. Τότε κατανοούν την έννοια της συμπάθειας και αποκτούν σταδιακά την ικανότητα να νοιάζονται για τους άλλους.
Μεγαλώνοντας ο εγωισμός μας καταλαγιάζει. Αναγκαστικά, αφού πρέπει να επικοινωνήσουμε με τους γύρω μας, να συνεργαστούμε, να επιβιώσουμε. Ωστόσο, είναι σημαντικό πάντα να διατηρούμε ένα υγιές απόθεμα εγωισμού. Σου είναι δύσκολο να καταλάβεις την έννοια; Σκέψου έναν αθλητή. Τι θα μπορούσε να καταφέρει χωρίς εγωισμό; Για ποια μετάλλια θα πάλευε αν ήταν ένας απόλυτα αλτρουιστής; Πόσο ανταγωνιστικός θα μπορούσε να γίνει;
Τώρα ίσως σκεφθείς ότι δε σε ενδιαφέρει ο πρωταθλητισμός, αλλά η επιβίωση στην καθημερινότητα. Οι ειδικοί λένε ότι το άγχος να γίνουμε αρεστοί και άρα αποδεκτοί από την οικογένεια, τους φίλους, τους συναδέλφους μας και γενικότερα τον κοινωνικό μας περίγυρο αρκετές φορές μας κάνει πολύ λιγότερο εγωιστές από όσο θα έπρεπε. Όταν λέμε «ναι» και δεχόμαστε πράγματα τα οποία δε συνάδουν με το δικό μας καλό, δε μας προσφέρουν ικανοποίηση και απλώς τα δεχόμαστε για χάρη των άλλων, τότε φθάνουμε στο σημείο να ζούμε για τους άλλους. Και αυτό έχει ένα μεγάλο τίμημα: οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται λιγότερο για τον εαυτό τους και πιο πολύ για τους άλλους , τείνουν να δουλεύουν πιο πολύ, να αγχώνονται περισσότερο, να αμείβονται λιγότερο, να μην εξελίσσονται και τελικά να είναι δυστυχισμένοι.
Ο υγιής εγωισμός
Ο υγιής εγωισμός είναι ένας παράγοντας που οδηγεί σε περισσότερες επιτυχημένες κινήσεις. Θέματα καριέρας, προσωπικής αναδόμησης και βελτίωσης των διαπροσωπικών σχέσεων έχουν εξελιχθεί θετικότερα σε ανθρώπους που εμφανίστηκαν περισσότερο εγωιστές από τους άλλους. Ποια είναι όμως η ειδοποιός διαφορά που διαχωρίζει κάποιον που έχει υγιή εγωισμό από κάποιον που είναι υπέρμετρα εγωκεντρικός; Η απάντηση είναι: η τάση του προς την αυτοκαταστροφή. Σε αντίθεση με όσα λέγονται συχνά, οι εγωιστές δεν είναι καθόλου ευτυχισμένοι, επενδύουν ελάχιστα στις σχέσεις και συναντούν σπάνια την αγάπη. Οι εγωιστές επηρεάζονται πολύ λίγο από τις τραγωδίες που συγκλονίζουν τον κόσμο κι έχουν την αίσθηση ότι τα δικά τους προβλήματα είναι ότι πιο σοβαρό υπάρχει. Οι ίδιοι δε μιλούν ποτέ για την κατάσταση απομόνωσης στην οποία βρίσκονται, η οποία στην πραγματικότητα είναι απόρροια της κατάθλιψης. Πιο απλά, ο «καλός εγωιστής» παίρνει μόνο όφελος από τη συμπεριφορά του. Ο «κακός εγωιστής» από την άλλη, μόνο ζημιώνεται. Θυμήσου τον εγωισμό του κυβερνήτη που κυνηγούσε την πρωτιά και τη δόξα για τον εαυτό του: βούλιαξε τον Τιτανικό!
Οι εχθροί του εγωισμού
Σε πολλές περιπτώσεις η ίδια η κοινωνία μας σπρώχνει στην καταστροφή του υγιούς εγωισμού ωθώντας μας να γινόμαστε αρρωστημένα εγωιστές. Ο αθέμιτος ανταγωνισμός, ο φόβος της ανεργίας, η ανάγκη επιβίωσης σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον που δεν ευνοεί τις αβρότητες, μας αναγκάζει να προτάξουμε το εγώ μας για να επιβιώσουμε. Δοτικότητα, συναίσθηση, γενναιοδωρία είναι στοιχεία που δεν βρίσκουν εύκολα καλή θέση στην εποχή μας.
Η ίδια κοινωνία, βέβαια, μας σπρώχνει μερικές φορές και στο αντίθετο. Να λέμε «ναι» γιατί φοβόμαστε τις συνέπειες του «όχι». Φαντάσου έναν υπάλληλο που έχει ανάγκη τα χρήματα να αρνείται να κάνει ότι κι αν του ζητήσει το αφεντικό του. Ή ακόμα ότι κι αν του ζητούν να κάνει οι συνάδελφοί του; Το πιθανότερο είναι να ανταποκρίνεται σε κάθε λογική και παράλογη απαίτηση για να είναι αρεστός και να μην κινδυνεύει να απολυθεί. Ο άνθρωπος αυτός πρέπει να επανακτήσει την αυτοεκτίμηση του. Και αυτό δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση. Χρειάζεται επιμονή, υπομονή, ταπεινότητα, κουράγιο και δέσμευση. Αλήθεια, είναι εγωισμός να ακούμε τα δικά μας «θέλω» και να μην υπακούμε στους εκβιασμούς των άλλων; Είναι υγιής εγωισμός. Αυτός που μας αναγκάζει να επικεντρωνόμαστε στο τι είναι καλό για εμάς, να σεβόμαστε και να αγαπάμε τον εαυτό μας για να μπορούμε όταν χρειάζεται να προσφέρουμε τη βοήθεια μας και τις υπηρεσίες μας σωστά.
Δεν υπάρχουν μόνο εγωισμός ή εγωκεντρισμός …
Εγωισμός αποκαλείται η συμπεριφορά εκείνου που έχει έντονο ενδιαφέρον για τον εαυτό του, το οποίο συχνά συνοδεύεται από έλλειψη γενναιοδωρίας και ενδιαφέροντος για τον άλλον. Μπορεί να οδηγήσει στη στροφή προς τον εαυτό του και στην αποκοινωνικοποίηση.
Ο εγωκεντρισμός συνίσταται στο να πιστεύει κάποιος ότι είναι το κέντρο του κόσμου –μεγαλομανής- και ότι όλα έχουν σχέση με αυτόν.
Ο ναρκισσισμός σχετίζεται με το πάθος μας για την εικόνα και, όταν φθάνει στα όρια της εμμονής, οδηγεί στη θεοποίηση της εξωτερικής εμφάνισης.
Ο ατομικισμός προάγει ατομικές αξίες (αυτονομία, ελευθερία επιλογής) και αρνείται κάθε υπαγωγή σε ομάδα. Ενθαρρύνει τις εγωιστικές συμπεριφορές, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλοι οι ατομικιστές είναι εμμονικοί με το εγώ τους.